Anemiczny – ktoś słaby, dość powolny w ruchach – zupełne przeciwieństwo osoby aktywnej i człowieka, który jest w formie, prawda? Tymczasem anemia (często wynikająca z niedoborów żelaza) to realny problem wielu biegaczy i osób uprawiających sporty wytrzymałościowe, potęgowany chociażby przez niezbilansowaną dietę. Dlaczego tak ważny jest poziom żelaza właśnie u sportowców? Jak można sobie pomóc? O tym dzisiaj.

 

Intensywny trening w sportach wytrzymałościowych oraz często towarzysząca temu niezbilansowana dieta naraża nasz organizm na niedobory żelaza mogące prowadzić do anemii. Czujemy się wówczas osłabieni, zmęczeni, ogarnia nas zniechęcenie, a jeżeli nawet zdobędziemy się na trening, to niestety nie jest on zbyt efektywny.

Czym w ogóle jest anemia i dlaczego może być groźna?

Anemia to stan, w którym w naszej krwi występuje obniżona ilość krwinek czerwonych i hemoglobiny, dostarczających naszym komórkom niezbędnego tlenu, potrzebnego do ich funkcji życiowych. Jak wiadomo, krew należy do tkanki łącznej i składa się z dwóch zasadniczych elementów: komórek i osocza. Komórki krwi to krwinki czerwone – czyli erytrocyty, a krwinki białe – to leukocyty i płytki krwi.

My będziemy zajmować się krwinkami czerwonymi – erytrocytami. U osoby dorosłej w 1µl (1 mikrolitr) krwi liczba erytrocytów wynosi około 5 000 000 komórek. Prawidłowa liczba komórek jest różna dla kobiet i mężczyzn.

Głównym zadaniem erytrocytów jest transport tlenu do tkanek. Zadanie to jest możliwe dzięki zawartej w komórce czerwonej krwinki hemoglobinie.

Hemoglobina spełnia trzy ważne funkcje biologiczne:

- przenosi tlen z płuc do tkanek,
- bierze udział w przenoszeniu dwutlenku węgla z tkanek do płuc,
- bierze udział w buforowaniu jonów H-

Hemoglobina jest czerwonym barwnikiem krwi powstałym z połączenia białka zwanego globiną ze związkiem zawierającym żelazo nazywanym hemem. To właśnie hemoglobina posiada własności wiązania i przenoszenia tlenu w komórce krwi.

Niedobór żelaza powoduje zmniejszenie wytwarzania hemoglobiny, co z kolei prowadzi do niedotlenienia tkanek, czyli anemii. W konsekwencji następuje spadek wydolności organizmu, sprawności fizycznej i siły mięśni, w których faworyzowane są procesy beztlenowe.

Dlaczego to takie ważne?

Niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza prowadzi upośledzeniem syntezy hemu. Jest to najczęstsza postać niedokrwistości (80%), cechująca się obecnością małych erytrocytów o zmniejszonej zawartości hemoglobiny (niedokrwistość mikrocytowa hipochromiczna).

Ze wszystkich niedoborów pokarmowych najpowszechniej występuje właśnie niedobór żelaza. Szacuje się, że około 1,5–1,8 mld osób na świecie ma niedokrwistość z niedoboru żelaza.

Według danych WHO niedobór tego pierwiastka dotyczy 5% populacji, 20% kobiet miesiączkujących.

Niedobór żelaza, jeszcze bez cech anemii, zmniejsza wydolność fizyczną organizmu i może prowadzić do wzrostu produkcji mleczanów. Ponadto obserwuje się także objawy dodatkowe, takie jak bóle głowy, szybkie męczenie, utratę apetytu, zaburzenia snu, kurcze mięśniowe i spadek nastroju.

Sportowcy w grupie ryzyka

Niestety, w grupie podwyższonego ryzyka, jeśli chodzi o niedobory żelaza, znajdują się właśnie sportowcy, zwłaszcza ci intensywnie trenujący. Szacuje się, że niedobory żelaza występują u 20-40% kobiet trenujących wyczynowo, jednak tylko u 2-13% mężczyzn. Dysproporcja pomiędzy niedoborami u kobiet i mężczyzn wynika z tego, iż kobiety dostarczają sobie relatywnie mniej żelaza w pożywieniu, a równocześnie wykazują większe zapotrzebowanie na ten pierwiastek, szczególnie w przypadku obfitych i długich miesiączek.

Co ciekawe, okazało się również, że wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego u sportowców jest mniejsze niż u osób nietrenujących. Poza tym, sportowcy „tracą” żelazo z potem, kałem i moczem – krwiomocz po intensywnym wysiłku np. biegu maratońskim jest częstym zjawiskiem – występuje u 7-9 % biegaczy po ukończeniu maratonu.

Zbadaj krew i działaj!

Podstawowym badaniem diagnostycznym wykonywanym w celu zdiagnozowania problemu anemii jest badanie morfologii krwi obwodowej. Jest to łatwo dostępne badanie, które można je wykonać w każdym laboratorium, bez konieczności bycia na czczo, a więc o każdej porze dnia.

Zachęcam do tego, by te badania wykonywać regularnie. Stawką są nie tylko dobre samopoczucie i efektywny trening, ale – po prostu – nasze zdrowie.

 

Biegający Ortopeda

 

PS. Zapraszam na drugą część tekstu poświęconego problemowi anemii i sposobom jej przeciwdziałania oraz leczenia już za tydzień.